در دنیای امروز که دغدغه‌های محیط‌زیستی، سلامت فردی و اخلاقی با شدت بیشتری مطرح می‌شود، رژیم‌های غذایی گیاهی، گیاه‌خواری و وگان‌بودن در حال تبدیل‌شدن به انتخابی رایج میان بسیاری از مردم هستند. اما در کنار مزایای این سبک تغذیه، برخی خطرات کمتر شناخته‌شده نیز در حال آشکار شدن‌اند؛ یکی از مهم‌ترین آن‌ها، افزایش ریسک سکته مغزی خونریزی‌دهنده در برخی افراد گیاه‌خوار است.
🥦 رژیم گیاهی؛ دوست قلب، شاید چالش برای مغز
مطالعه‌ای که در مجله پزشکی BMJ منتشر شده، نشان می‌دهد که گیاه‌خواران و ماهی‌خواران نسبت به گوشت‌خواران، به‌ترتیب ۲۲٪ و ۱۳٪ خطر کمتری برای بیماری‌های قلبی دارند. این نتایج، مهر تأییدی است بر فواید رژیم‌های کم‌چرب، کم کلسترول و سرشار از فیبر گیاهی برای سلامت قلب.
اما نکته‌ای که کمتر انتظارش می‌رفت، افزایش حدود ۲۰ درصدی خطر سکته مغزی خونریزی‌دهنده در گیاه‌خواران بود. برخلاف سکته‌های ناشی از لخته خون، این نوع سکته معمولاً ناشی از پارگی رگ‌های خونی در مغز است و اغلب شدیدتر و کشنده‌تر است.
🧠 نقش تغذیه در عملکرد مغز و عروق
مغز انسان برای عملکرد بهینه به مواد مغذی خاصی نیاز دارد. یکی از مهم‌ترین آن‌ها اسید چرب DHA است که جزئی از خانواده چربی‌های امگا-۳ بوده و بیشترین تراکم آن در بافت مغز دیده می‌شود. این ماده برای:
-
حفظ سلامت سد خونی-مغزی
-
تقویت حافظه و تمرکز
-
رشد و ترمیم نورون‌ها
ضروری است. نکته قابل توجه اینجاست که DHA به‌طور طبیعی فقط در منابع حیوانی مانند ماهی‌های چرب، تخم‌مرغ و گوشت یافت می‌شود.
در رژیم‌های گیاهی، تنها شکل موجود از امگا-۳، ALA (اسید آلفا-لینولنیک) است که در موادی چون تخم کتان، گردو و دانه چیا یافت می‌شود. اما بدن انسان فقط مقدار بسیار کمی از ALA را می‌تواند به DHA تبدیل کند — کمتر از ۵٪ در بیشتر موارد.
🧪 مواد مغذی بحرانی در رژیم‌های گیاهی
علاوه بر DHA، کمبود ویتامین‌های گروه B و ویتامین D نیز می‌تواند نقش مهمی در افزایش خطر سکته مغزی و اختلالات عصبی ایفا کند. به گفته دکتر سانکارا، این کمبودها می‌توانند باعث:
-
افزایش سطح هموسیستئین (عامل خطر برای سکته)
-
ضعف دیواره عروق
-
اختلال در ساختار سلول‌های عصبی
شوند. ویتامین B-12 به‌ویژه برای سلامت مغز و اعصاب حیاتی است، اما فقط در منابع حیوانی وجود دارد و گیاه‌خواران باید آن را از طریق مکمل دریافت کنند.
🔍 چرا این یافته‌ها اهمیت دارند؟
رژیم‌های گیاهی و وگان تا مدت‌ها به‌عنوان الگوی تغذیه‌ای برتر شناخته می‌شدند. اما یافته‌های این مطالعه زنگ خطری برای این تصور مطلق هستند. این به‌معنای رد کامل رژیم‌های گیاهی نیست، بلکه تأکیدی است بر نیاز به برنامه‌ریزی دقیق، مصرف آگاهانه، و مشورت پزشکی مداوم برای پرهیز از کمبودهای احتمالی.
✅ توصیه‌هایی برای گیاه‌خواران و وگان‌ها
برای حفظ مزایای رژیم گیاهی و کاهش ریسک‌های احتمالی، پیشنهاد می‌شود:
-
مصرف مکمل‌های ضروری: به‌ویژه ویتامین B12، ویتامین D، DHA گیاهی (از جلبک)، آهن و زینک.
-
انجام آزمایش‌های منظم برای بررسی وضعیت ویتامین‌ها و ریزمغذی‌ها.
-
تنوع غذایی بالا برای دریافت کامل‌ترین ترکیب مواد مغذی.
-
درک علمی از رژیم غذایی خود و عدم پیروی کورکورانه از ترندها.
🌍 گیاه‌خواری آگاهانه؛ انتخابی اخلاقی و علمی
گیاه‌خواری می‌تواند انتخابی بسیار سالم و اخلاقی باشد — اگر به‌درستی و با آگاهی دنبال شود. خطرات احتمالی نباید باعث ترس شوند، بلکه باید انگیزه‌ای باشند برای شناخت بیشتر بدن، نیازهای آن، و تغذیه‌ای که با سبک زندگی ما سازگارتر است.
در نهایت، انتخاب رژیم غذایی مسئله‌ای کاملاً شخصی است، اما باید بر پایه اطلاعات دقیق، علمی و مراقبت‌های بهداشتی مناسب باشد. همان‌طور که در علم پزشکی بارها تأکید شده: هیچ رژیمی، به خودی خود، برای همه مفید یا مضر نیست؛ جزئیات، آگاهی و تعادل مهم‌اند.
